Rehabilitacja przedoperacyjna. Optymalne przygotowanie pacjenta do zabiegu

Przygotowanie pacjenta do operacji jest zadaniem kompleksowym dla całego zespołu terapeutycznego.Nawet najlepiej wykonana operacja nie przyniesie pozytywnych wyników, jeżeli chory nie będzie do niej dobrze przygotowany zarówno pod względem fizycznym, jak i psychicznym.

Powszechnie wiadomo, jak ważną rolę w zapobieganiu i leczeniu zmian czynnościowych i funkcjonalnych, powstałych w organizmie po zabiegu chirurgicznym, odgrywa rehabilitacja pooperacyjna. Jest to standard w przebiegu całego procesu terapeutycznego. Jednak na pozytywny efekt pooperacyjny w równie dużym stopniu wpływa forma, w jakiej są nasze mięśnie oraz ogólny stan zdrowia przed operacją.

Głównym celem rehabilitacji przedoperacyjnej jest odpowiednie przygotowanie narządu ruchu do podjęcia swojej funkcji po operacji. Rehabilitacja przed operacją to ukierunkowane działania: ćwiczenia, które należy wykonywać zaraz po zabiegu, oraz nauka ergonomii ciała, mające na celu przywrócenie równowagi oraz funkcji mięśni. Miejsca, gdzie występuje wzmożone napięcie mięśniowe, traktowane są technikami manualnymi. Dodatkowo mięśnie, które są osłabione, poddawane są treningowi wzmacniającemu. W okresie bezpośrednio przed zabiegiem operacyjnym pacjent poddawany jest ćwiczeniom usprawniającym, poprawiającym krążenie obwodowe, ćwiczeniom rozluźniającym oraz ćwiczeniom oddechowym, niezbędnym w pierwszym okresie po operacji.

Czasami osiągnięcie celów rehabilitacji przedoperacyjnej jest drogą do zakwalifikowania pacjenta do zabiegu operacyjnego lub może wpłynąć na decyzję lekarza prowadzącego o celowości przeprowadzenia zabiegu. Taka sytuacja może wystąpić u osób zmagających się z nadwagą, czy też u takich, które nie są świadome swoich ograniczeń w ruchomości stawowej i sile mięśniowej.

W Szpitalu im. Św. Rodziny rehabilitacja przedoperacyjna jest integralną częścią postępowania leczniczego na oddziałach zabiegowych. Wszystkim naszym pacjentom oczekującym na zabieg ortopedyczny rekomendujemy poddanie się takiemu treningowi. W szczególności zaś pacjentom z nadwagą, u których stwierdza się ograniczenie zakresu ruchu (także jako powikłanie noszonego wcześniej gipsu lub stabilizatora), problemy z czynnym, kontrolowanym napięciem mięśniowym oraz dużą bolesność w uszkodzonym obszarze ciała. Wzmacniając mięśnie, pracując nad prawidłową ruchomością stawów, zapobiegamy także pooperacyjnym powikłaniom ze strony układu mięśniowo-szkieletowego oraz układu krążenia.

Każdy pacjent traktowany jest indywidualnie. Zakres ćwiczeń, ich częstotliwość oraz czas trwania treningu zależy od wielu czynników, ale przede wszystkim od rodzaju planowanej operacji. Niekiedy wystarczy zaledwie tydzień, aby osiąg-

nąć zadowalające wyniki. Czasem potrzebny jest miesiąc lub dwa. Przykładowo – w przypadku operacji alloplastyki, każdy pacjent poddawany jest szczegółowej analizie pod względem rodzaju i stopnia zaawansowania aktywności, którą planuje podjąć bądź kontynuować po alloplastyce. Ważne są: rodzaj i wielkość obciążeń, jakie przekazywane będą do protetycznego stawu, częstotliwość powtarzalnych ruchów oraz narażenie na upadki i inne zdarzenia mogące prowadzić do kontuzji. Pozwala to na zastosowanie odpowiednich metod podczas całego postępowania leczniczego.

Podczas pierwszej konsultacji lekarz rehabilitacji medycznej w sposób kompleksowy i szczegółowy zapoznaje pacjenta z procedurami medycznymi i programem rehabilitacyjnym. Zadaniem fizjoterapeuty jest nauka prawidłowego wykonywania ćwiczeń pooperacyjnych oraz zaznajomienie pacjenta z podstawami anatomii i fizjologii.

Rehabilitacja przedoperacyjna to także nauka chodu o kulach, po stabilnej i niestabilnej powierzchni oraz nauka chodzenia po schodach. Jest to niezmiernie ważna procedura – prawidłowy chód o kulach (odciążający operowaną kończynę dolną) przyśpiesza regenerację tkanek, zapewniając im niezbędne do tego odciążenie. Dodatkowo o wiele łatwiej jest uczyć się chodu o kulach, kiedy nie ogranicza ból pooperacyjny i założone szwy. Naszym celem jest optymalne przygotowanie pacjenta do zabiegu, przez co skracamy czas powrotu do sprawności ruchowej. Dzięki ćwiczeniom oraz edukacji możemy dokładnie zaplanować proces powrotu operowanego narządu ruchu do funkcji sprzed operacji.

Oprócz tych podstawowych celów, należy wspomnieć o aspekcie psychologicznym. Proces gojenia się oraz powrotu do funkcji sprzed operacji u każdego pacjenta przebiega podobnie. Jednak podejście pacjentów do samej potrzeby wykonywania ćwiczeń bywa różne. Niestety, nie wszyscy pacjenci zdają sobie sprawę, jak ważne jest przygotowanie własnego ciała do zabiegu operacyjnego i ignorują zalecenie lekarza czy rehabilitanta. Natomiast prawda jest taka, że im większy ruch kolanem czy biodrem można wykonać przed operacją, tym łatwiej jest osiągnąć prawidłowy zakres ruchu po operacji. Ma to szczególne znaczenie np. przy planowanych zabiegach rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego stawu kolanowego.

Dzięki ukierunkowanym działaniom stosowanym w czasie rehabilitacji przedoperacyjnej uzyskujemy możliwość bardziej efektywnych działań w toku rehabilitacji pooperacyjnej. Inaczej mówiąc, rehabilitacja przedoperacyjna pozwala przygotować pacjenta do zabiegu operacyjnego oraz zmaksymalizować jego efekt. Celem terapii jest przede wszystkim zmniejszenie objawów stanu zapalnego, odzyskanie zakresu ruchu w stawie oraz zoptymalizowanie napięcia tkanek. Często osiągnięcie celów rehabilitacji przedoperacyjnej pozwala zakwalifikować pacjenta do zabiegu lub też może wpłynąć na zmianę decyzji lekarza o celowości jego wykonania. Prawidłowo przeprowadzona rehabilitacja pozwala również szybciej wrócić do formy po zabiegu.

Więcej informacji uzyskają Państwo

w Szpitalu Specjalistycznym im. Świętej Rodziny.

Rudna Mała 600, 36-060 Głogów Młp.,

tel. 17 8 666 700, 503 193 800, www.klinika-rzeszow.pl