Ośrodek leczenia anoreksji i bulimii w Malawie. Jedyne w swoim rodzaju tego typu miejsce w Polsce

Prowadzony przez fundację „Drzewo życia” prywatny ośrodek leczenia anoreksji i bulimii, pierwsze i jedyne w swoim rodzaju tego typu miejsce w Polsce, gdzie udzielana jest kompleksowa pomoc w zaburzeniach odżywiania, znajduje się w … Malawie, w domu jednorodzinnym niczym specjalnie nie wyróżniającym się z reszty otoczenia. Ale i fundacja i ośrodek stanowią potężną broń w walce z anoreksją i bulimią, chorobami zataczającym coraz szersze kręgi. Pomocy szukają tu zrozpaczeni rodzice głodzących się dzieci, a także sami chorzy z całej Polski, a nawet USA, Irlandii i Anglii.

Na kompleksową pomoc specjalistów od zaburzeń odżywiania pewnie do dziś nie można by było liczyć, gdyby nie gorzkie doświadczenia Elżbiety Sas sprzed kilku lat. Pani Elżbieta przez lata zmagała się z anoreksją córki. Nie mogąc nigdzie znaleźć skutecznej pomocy fachowców w tej dziedzinie, z chorobą córki walczyła własnymi metodami prób i błędów. I kiedy po sześciu latach okazało się, że córka wygrała z anoreksją właśnie pod wpływem metod stosowanych wspólnie z mamą, Elżbieta Sas postanowiła podzielić się tymi doświadczeniami z innymi. Razem z Barbarą Matus-Chmurą, psychologiem, która przez lata pracowała w USA z osobami mającymi zaburzenia odżywiania, powołała Fundację „Drzewo życia” (obecnie fundację prowadzi samodzielnie – przyp. red.). Nie mając pieniędzy na budowę ośrodka, gdzie pacjenci przyjeżdżaliby na turnusy i terapię, ani szans na zdobycie budynku np. z dala od miasta, przeznaczyła fundacji wybudowany dla siebie, syna i córki dom.

Bez szans na kontrakt z NFZ i dofinansowanie unijne

– Po trzech latach funkcjonowania fundacji i ośrodka widzę, jak postępuje, a nawet galopuje w Polsce problem anoreksji i bulimii. Na anoreksję zapadają nie tylko nastolatki, ale też 12-letnie dziewczynki, granica wieku coraz bardziej się zaniża, coraz częściej też problem obserwujemy u chłopców i mężczyzn. W ciągu czterech lat udzieliliśmy pomocy około 150 pacjentkom z różnych miast w Polsce, a także z zagranicy, z USA, Kanady, Irlandii, Niemiec, Belgii i Anglii – mówi Elżbieta Sas. – Szkoda, że tego problemu nie dostrzegają osoby „na górze”.

Na refundację z NFZ-u ośrodek nie ma co liczyć, bo jest zbyt „małą” jednostką. Na dofinansowanie unijne także nie. Powód? Brak statystyk choroby (co jest wymagane przy przyznawaniu dotacji). Te statystyki dopiero się tworzą dzięki współpracy fundacji z pracownikami naukowymi uczelni wyższych z całej Polski. Ośrodek utrzymuje się z 1 proc. przekazywanego na fundację i z funduszy oraz pomocy materialnej od lokalnych sponsorów i osób zaprzyjaźnionych. Na początku pomoc zaoferowali lokalni samorządowcy i politycy, ale na obietnicach się skończyło. Za terapię na turnusach pacjenci płacą z własnej kieszeni, zaś koszty tak zwane socjalne zapewnia Fundacja. Ale turnus i terapia to jedyna szansa, żeby spróbować powalczyć o zdrowie, bo co dziesiąty przypadek tej choroby kończy się, niestety, śmiercią.

Współpracująca z ośrodkiem psycholog, Katarzyna Górka mówi, że anoreksja i bulimia to choroby pochodzące z systemu rodzinnego. – Dziecko, jako najwrażliwszy członek rodziny, bierze coś na siebie. W psychoterapii metasystemowej mówi się, że dziecko podąża w stronę śmierci i robi to dla rodzica albo za rodzica. Czasem podąża za rodzicem, który już umarł, albo za takim, który chce umrzeć popadając w różne nałogi. Anoreksja to forma miłości, dziecko jest gotowe umrzeć za rodzica – tłumaczy Katarzyna Górka. – Natomiast przyczyną bulimicznej formy choroby mogą być konflikty rodzinne: nadmierne objadanie się i wymioty to nieradzenie sobie z emocjami, to narzucanie sobie czegoś albo wyrzucanie czegoś z siebie.

W malawskim ośrodku leczenie pacjentek – głównie dziewczynek, nastolatek i kobiet – odbywa się na podstawie autorskiego programu Elżbiety Sas i Barbary Matus-Chmury, zaakceptowanego i udoskonalanego stale w zależności do potrzeb pacjentów przez specjalistów z zakresu psychiatrii, psychologii, komunikacji interpersonalnej i dietetyki. Podczas 4-o lub 6-tygodniowego, a czasem nawet dłuższego turnusu, pacjentki mają zapewnioną: terapię grupową i indywidualną (3 razy w tygodniu), terapię rodzinną, zajęcia z dietetykiem, zajęcia z zakresu podnoszenia własnej wartości, zajęcia z istoty choroby, zajęcia artystyczne (odwracające uwagę pacjentki po spożyciu posiłku). Pacjentki same przygotowują sobie posiłki. Mają także zajęcia z pracy z ciałem, np. uczą się salsy.

– Oczywiście taki turnus to dopiero początek walki z chorobą, dlatego zapewniamy konsultacje ze specjalistami przez kilka miesięcy po turnusie, później pacjentka powinna kontynuować leczenie w miejscu zamieszkania – wyjaśnia Elżbieta Sas. – Paradoksem anoreksji jest fakt, że chory musi dojść do tego etapu, że sam powinien poprosić o pomoc. Zdarza się, że rodzice proszą i błagają, mówią, że pieniądze nie grają żadnej roli, ale nie można pomóc 19-latce, która tej pomocy nie chce. Katarzyna Górka dodaje, że są też i tacy rodzice, którzy są w stanie zapłacić za terapię dziecka mnóstwo pieniędzy, ale sami nie chcą poddać się terapii rodzinnej, choć jest ona konieczna w przypadku 12-, 14-letnich dziewczynek.

Leczenie w Malawie ostatnią deską ratunku

W najbliższych planach fundacji jest zorganizowanie podczas wakacji turnusu dla rodzin, zwłaszcza rodziców z 12-,13-,14-latkami, ponieważ w przypadku tak młodych pacjentek jedynie forma terapii rodzinnej może przynieść efekt. Elżbieta Sas chciałaby też zmienić siedzibę ośrodka. W Malawie są bardzo dobre warunki, leczenie odbywa się w warunkach domowych, ale ośrodek sąsiaduje z prywatnymi domami jednorodzinnymi, co dla obydwu stron może być trochę krępujące. Założycielka fundacji wymarzoną siedzibę widzi w pobliskim pałacu w słocińskim parku.

Prowadzenie fundacji i powołanie ośrodka, który pomógł wielu pacjentkom, to ogromna satysfakcja dla Elżbiety Sas. Najmilsze są te chwile, gdy pacjentki albo ich rodziny dzwonią, by podzielić się swoim szczęściem. I cieszy się razem z nimi, bo sama doświadczyła tego na własnej skórze. Raz zadzwoni mama wyleczonej anorektyczki i powie, że pani Ela w ostatniej chwili wydarła jej córkę z rąk śmierci. Innym razem była bulimiczka z nowiną, że właśnie udało się jej zajść w ciążę. Jeszcze innym była anorektyczka pochwali się, że wyszła za mąż. – Mimo tych wszystkich trudności, nie żałuję. Wiem, że nasz ośrodek w wielu przypadkach jest ostatnią deską ratunku – dodaje Elżbieta Sas.