Rak przełyku – przyczyny, objawy i leczenie

Rak przełyku to nowotwór złośliwy rozwijający się w błonie śluzowej przełyku, który dotyka przede wszystkim osoby starsze. Głównymi czynnikami ryzyka są palenie papierosów i nadmierne spożywanie alkoholu. Niestety, choroba w początkowym okresie nie daje wyraźnych sygnałów, dopiero w zaawansowanym stadium objawia się tzw. dysfagią, czyli trudnościami w przełykaniu – początkowo pokarmów stałych, z czasem także płynnych. Pomimo wdrażanego agresywnego leczenia, rak przełyku nadal znajduje się w grupie chorób nowotworowych o bardzo złym rokowaniu.

Najczęstszą postacią nowotworu złośliwego przełyku jest rak płaskonabłonkowy. Większość guzów o tym utkaniu histologicznym występuje w górnej i środkowej części przełyku. Rak płaskonabłonkowy rozwija się na podłożu zmian dysplastycznych i częściej występuje u osób leczonych wcześniej z powodu nowotworów głowy i szyi lub płuc (radioterapia), po przebytym oparzeniu termicznym (gorące potrawy, gazy) czy chemicznym (kwasy, zasady) przełyku.

Postacią raka występującego w dolnej części przełyku (ogniska nabłonka gruczołowego w dolnej części przełyku) jest rak gruczołowy (gruczolakorak). Od kilkunastu lat obserwuje się wzrost zachorowań właśnie na ten typ nowotworu. Związane jest to ze zmianą stylu życia, wzrostem liczby pacjentów z chorobą refluksową i przełykiem Baretta oraz z BMI chorych (wskaźnikiem masy ciała). Zmiana proporcji dotyczy przede wszystkim krajów dobrze rozwiniętych, gdzie gruczolakorak obecnie stanowi 50 do nawet 70% przypadków raka przełyku.

Głównym objawem raka przełyku jest dysfagia, czyli zaburzenia połykania. Dysfagia może manifestować się poprzez: krztuszenie się, kaszel, łzawienie, kichanie, odruchy wymiotne, uczucie zatrzymania pokarmu w przełyku, rozpieranie i odynofagię (ból podczas przełykania). Bóle w przełyku występują u 20% chorych i mogą być zarówno stałe, jak i napadowe, niezależne od przyjmowania pokarmu.

Diagnozę utrudnia fakt późnych zazwyczaj i stopniowo narastających symptomów z manifestacją w poważnym stadium zaawansowania: przełyk jest narządem bardzo rozciągliwym, stąd też objawy pojawiają się w momencie, gdy guz obejmuje większość obwodu ściany narządu, a stopień nasilenia dysfagii pośrednio informuje o stadium zaawansowania choroby. Inne często obserwowane objawy to utrata apetytu, zaburzenia odżywiania, na skutek których u chorych dochodzi do znacznej utraty wagi. Również chrypka może być objawem raka przełyku (naciek nerwów krtaniowych wstecznych).

Niestety, wszystkie wymienione objawy są objawami późnymi. Wczesny rak przełyku przebiega bezobjawowo i w związku z tym jest wykrywany sporadycznie, np. w trakcie badania endoskopowego wykonywanego z innych przyczyn lub w profilaktycznych badaniach endoskopowych (badania takie prowadzone są w Japonii i Chinach, gdzie zachorowalność na raka przełyku jest duża). W Polsce nie prowadzi się programu przesiewowych badań kontrolnych, jednak pacjenci z rozpoznaniem przełyku Barretta wymagają okresowo nadzoru endoskopowego (powtarzana co 3 lata gastroskopia z biopsjami). Objawy wczesne są niespecyficzne, stąd nowotwór, poza nielicznymi przypadkami wykrywany jest zazwyczaj późno. Dlatego trudności z połykaniem (a także uporczywe objawy „zgagi”) powinny skłonić do wykonania badania endoskopowego przełyku i żołądka (gastroskopia), podczas którego pobiera się wycinki do badania mikroskopowego ze wszystkich nieprawidłowych obszarów. Podczas endoskopii często stosuje się specjalne metody ułatwiające lekarzowi dostrzeżenie wczesnych zmian nowotworowych w obrębie nabłonka wyścielającego wnętrze przełyku (np. użycie odpowiedniego barwnika lub obrazowanie z użyciem światła o odpowiedniej długości fali).

Diagnostyka raka przełyku

Badanie wziernikowe (ezofagoskopia) pozwala oznaczyć umiejscowienie guza, stopień zwężenia przełyku oraz pobrać wycinki do badania histologicznego. Badanie USG jamy brzusznej oraz szyi daje obraz wątroby, węzłów chłonnych podprzeponowych, okolicy nadobojczykowej i szyjnej. Jeżeli guz znajduje się w górnej i środkowej części przełyku, wykonuje się bronchoskopię. Zawsze należy przeprowadzić badanie tomograficzne i pozytronową tomografię emisyjną (PET).

Do diagnozowania nowotworów przełyku wykorzystuje się też ultrasonografię endoskopową (EUS) oraz rezonans magnetyczny (MRI).

Guz umiejscowiony w części środkowej lub górnej przełyku wymaga wykonania bronchofiberoskopii (badanie endoskopowe dróg oddechowych). Badanie to ma na celu ocenę ewentualnego naciekania dróg oddechowych przez guz nowotworowy przełyku, co dyskwalifikuje chorego z leczenia radykalnego. Wskazaniem do wykonania tego badania jest występowanie takich objawów jak: kaszel, chrypka, odkrztuszanie treścią krwistą czy duszności.

Wybór metody leczenia uzależniony jest od stopnia zaawansowania procesu nowotworowego, czyli od umiejscowienia i wielkości guza, stopnia infiltracji ściany przełyku i otaczających tkanek, wystąpienia przerzutów i ogólnego stanu zdrowia chorego. Leczenie radykalne stosuje się u pacjentów, którzy nie mają przerzutów. Dokonuje się ablacji błony śluzowej przełyku lub całkowitego wycięcia przełyku wraz z pobliskimi węzłami chłonnymi i fragmentem żołądka. Resekcja przełyku może być wykonana kilkoma metodami, np. poprzez usunięcie piersiowego odcinka przełyku, przeciągnięcie żołądka w tunelu zamostkowym czy zespolenie przełykowo-żołądkowe na szyi. Po usunięciu przełyku odtwarza się ciągłość przewodu pokarmowego przez wytworzenie wstawki z jelita cienkiego lub poprzez wprowadzenie żołądka do klatki piersiowej. W niektórych przypadkach zalecana jest chemio- lub radioterapia przedoperacyjna.

Jeżeli na operację jest już zbyt późno, stosuje się radioterapię radykalną lub leczenie skojarzone, które polega na zastosowaniu radio- lub radiochemioterapii. Najskuteczniejszym sposobem na ułatwienie choremu przełykania jest laserowe udrożnienie przełyku i zastosowanie radioterapii. Za pomocą lasera można usunąć część guza w celu ułatwienia przejścia pokarmu przez przełyk. W Szpitalu im. Św. Rodziny wykonujemy również protezowanie przełyku stentami, a w przypadku braku możliwości założenia protez, gastrostomię (założenie drenu do żołądka, co umożliwia odżywianie z pominięciem przełyku). Wszystkie powyższe metody znacznie poprawiają komfort życia pacjenta.

Podobnie jak inne choroby nowotworowe, rak przełyku ma tym gorsze rokowania, im później zostanie zdiagnozowany. Wczesne wykrycie tej choroby w pierwszym stadium daje większe szanse całkowitego wyleczenia. Należy pamiętać, że palenie papierosów i nadużywanie alkoholu zwiększa ryzyko wystąpienia raka przełyku 10 razy. Na zachorowalność ma również wpływ nieprawidłowa dieta, uboga w produkty zawierające witaminy A, C i E. Jedyną metodą zapobiegania rakowi przełyku u pacjentów znajdujących się w grupie ryzyka (z przewlekłą chorobą refluksową przełyku, przełykiem Barretta, zwężeniem przełyku, wpustem Achalazja i przepukliną rozworu przełykowego) jest wykonywanie regularnych badań. W początkowych stadiach choroby, gdy nie ma jeszcze objawów, guz może zostać wykryty podczas badania endoskopowego. Ta metoda diagnostyczna, połączona z badaniami morfologicznymi i histopatologicznymi, znacznie zwiększa częstotliwość wykrywania wczesnych form raka przełyku, w tym guzów umiejscowionych tylko w błonie śluzowej przełyku (rak in situ).

Lek. med. Jakub Perdeus, specjalista chirurgii klatki piersiowej w NTM Szpitalu Specjalistycznym im. Świętej Rodziny w Rudnej Małej

Więcej informacji uzyskają Państwo

w Szpitalu Specjalistycznym im. Świętej Rodziny.

Rudna Mała 600, 36-060 Głogów Młp.,

tel. 17 866 67 00, 503 193 800, www.klinika-rzeszow.pl