Otyłość i nadwaga wśród dzieci i młodzieży – skąd biorą się problemy z nieprawidłową masą ciała?

Zbyt duża masa ciała to coraz częstszy problem wśród dzieci i młodzieży w Polsce. Według międzynarodowego badania HBSC nadwaga lub otyłość dotyczy aż 21,7 proc. młodzieży w wieku 11-15 lat w Polsce. Warto zaznaczyć, że w poprzedniej edycji badania (2014 r.) odsetek ten wynosił 19,9 proc. To niepokojące dane, ponieważ coraz powszechniejsza nadwaga i otyłość u dzieci zwiększa ryzyko wystąpienia wielu chorób (m.in. cukrzycy, niewydolności układu krążenia lub astmy) w dorosłym wieku. Czy problemy z nieprawidłową masą ciała to tylko skutek niewłaściwego trybu życia?  Odpowiada prof. dr hab. n. med. Janusz Książyk z Centrum Medycznego Damiana.

Istnieje wiele badań obrazujących problem nadwagi i otyłości wśród dzieci i młodzieży w różnych grupach wiekowych. Przywołać możemy m.in. to przeprowadzone w 2016 roku, które wykazało, że aż 10 proc. niemowląt ma nieprawidłową masę ciała, a odsetek ten systematycznie wzrasta w kolejnych latach życia i wynosi niemal 25 proc. wśród trzyletnich dzieci. Ponadto, według badania COSI, aż co trzecie dziecko w wieku ośmiu lat ma nadwagę lub otyłość, a wynik ten jest najwyższy wśród wszystkich krajów europejskich. Problem nieprawidłowej masy ciała dotyczy również 15 proc. młodzieży w wieku 11-15 lat oraz co piątej osoby w grupie 16-18- latków.

– Nieprawidłowa masa ciała niemal we wszystkich przypadkach jest spowodowana zaburzeniem bilansu energetycznego –  mówi prof. dr hab. n. med. Janusz Książyk z Centrum Medycznego Damiana. – Oznacza to, że do organizmu dostarczane jest zdecydowanie więcej energii w postaci pokarmów niż następnie jesteśmy w stanie spożytkować. Sytuacji nie ułatwia współczesny styl życia. Coraz częściej sięgamy po przetworzone produkty, zawierające duże ilości cukrów lub tłuszczów zwierzęcych. Nie mniej istotny jest też rozwój technologii, który sprzyja rezygnacji z jakiejkolwiek aktywności fizycznej czy wreszcie praca siedząca lub stres, przyczyniający się do niekontrolowanego podjadania. Te wszystkie czynniki sprawiają, że w  naszym organizmie pojawia się wspomniana nadwyżka energetyczna. Oczywiście, jeżeli raz na jakiś czas przyjmiemy zbyt dużo kalorii nie stanie się nic złego. Przybieranie na wadze to proces, którego bardzo często na początku nawet nie zauważamy.

Zarówno w profilaktyce, jak i w walce z nadwagą kluczowe jest wprowadzenie odpowiedniej diety. Jak powinna wyglądać? Jednym z podstawowych błędów dietetycznych u dzieci i młodzieży jest rezygnacja ze śniadania lub spożywanie go w pośpiechu i bez zwracania uwagi na jego jakość. Braki energetyczne są uzupełniane dopiero po powrocie ze szkoły, niejednokrotnie tuż przed snem. Dzieci i  młodzież spożywają także niewiele produktów pełnoziarnistych i mlecznych czy ryb oraz owoców i warzyw, które są naturalnym źródłem takich mikroelementów i pierwiastków jak: witaminy A, B i D, kwasu foliowego, magnesu, cynku, potasu, błonnika, żelaza czy wapnia. Zamiast pełnowartościowych produktów w dietach wielu dzieci i młodzieży obecne są duże ilości słodkich przekąsek i napojów gazowanych. Rodzice powinni również zwracać uwagę na posiłki, które ich pociechy spożywają poza domem. Bardzo często są to dania typu fast food, zawierające dużą ilość kalorycznych składników.

Problemem jest również ograniczona aktywność fizyczna wśród najmłodszych, którzy coraz więcej czasu spędzają przed telewizorem czy komputerem. Aby zachęcić dzieci do aktywności fizycznej można zorganizować m.in. rodzinne wycieczki rowerowe, zabawę w berka, a w czasie zimny np. jazdę na łyżwach.

Otyłość – przyczyny, diagnostyka, leczenie

Otyłość może doprowadzić do groźnych konsekwencji zdrowotnych m.in. do nowotworów, cukrzycy, choroby niedokrwiennej serca, miażdżycy, nadciśnienia, zaburzeń hormonalnych, zwyrodnień stawów i kości oraz bezdechu sennego.

Dziecko otyłe wymaga bardziej radykalnych metod postępowania. Są to przede wszystkim działania psychologiczne, które mają wpłynąć na mentalność malucha oraz jego opiekunów. Nie mniej ważne jest postępowanie dietetyczne, czyli ustalenie odpowiedniego sposobu racjonalnego żywienia. Oznacza to dostosowanie posiłków do rzeczywistych potrzeb dziecka. Kwalifikacja najmłodszych do leczenia operacyjnego zdarza się rzadko – zazwyczaj wówczas, gdy zawodzą tzw. konwencjonalne metody leczenia. Najczęściej mówimy tutaj o przypadkach, w których otyłość bezpośrednio zagraża życiu malucha.