Wczesna i szybka diagnostyka raka płuca drogą do sukcesu w leczeniu tej choroby
20 października 2022 |
Rak płuca rozwija się „po cichu” i nie daje zwykle wyraźnych objawów. W krajach Unii Europejskiej zajmuje on trzecie miejsce pod względem wykrywalności i jest jednym z najpowszechniej występujących nowotworów. W Europie jeden na pięć wszystkich zgonów z powodu nowotworów spowodowany jest właśnie rakiem płuca.
Choroba dotyka częściej mężczyzn (systematycznie rośnie zapadalność na raka płuca wśród kobiet), a Polska jest w czołówce zachorowań na ten rodzaj raka. Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów, liczba zachorowań na raka płuca w Polsce to ponad 22 tys. przypadków rocznie z tendencją wzrostową – do 2025 roku sięgnie już ponad 23,5 tys. Już w tej chwili rak płuca jest w Polsce najczęściej wykrywanym nowotworem u mężczyzn i drugim pod względem występowania u kobiet (po raku piersi). Jest też pierwszą przyczyną zgonów nowotworowych – śmiertelność związana z rakiem płuca jest wyższa niż w przypadku raka piersi, prostaty i jelita grubego.
Szacuje się, że wdychanie dymu tytoniowego odpowiada w sumie za ok. 90 proc. przypadków raka płuca. Według badań wieloletnie, aktywne palenie zwiększa ryzyko zachorowania aż 20-krotnie. Nie bez znaczenia są też jednak takie czynniki jak genetyka, zanieczyszczenie powietrza czy wiek. W Polsce średni wiek, w jakim diagnozuje się raka płuca, wynosi 60–64 lata. Tylko ok. 10 proc. pacjentów ma poniżej 50 lat.
Niestety, rak płuca we wczesnych stadiach rozwoju nie powoduje wyraźnych objawów. Jeśli jest rozpoznany we wczesnej fazie, to zwykle dzieje się to przypadkowo, podczas diagnozowania innych schorzeń. Dopiero zaawansowane stadium nowotworu daje objawy bardziej specyficzne. Szacuje się, że od momentu pojawienia się pierwszych niepokojących symptomów do postawienia diagnozy mija nawet 6–8 miesięcy.
Głównym symptomem, który może świadczyć o rozwijającym się nowotworze, jest przewlekły, długotrwały kaszel, będący efektem stanu zapalnego w obrębie oskrzeli (występuje u 45-75 proc. chorych). Zawsze powinno się go różnicować z kaszlem palacza, a pilną diagnostykę należy podjąć, jeśli zmienia się jego charakter, natężenie lub też nie ma reakcji na zastosowane leczenie. Nie wolno bagatelizować także innych objawów – przewlekłej chrypki, spowodowanej uszkodzeniem nerwu krtaniowego, częstego zapalenia płuc i oskrzeli, świszczącego oddechu i duszności. Podobnie jak w przypadku krwioplucia czy bólu w klatce piersiowej – należy niezwłocznie udać się do lekarza.
Z uwagi na bardzo agresywny przebieg choroby, niekiedy pierwsze symptomy mogą wynikać z pojawiających się przerzutów m.in. w węzłach chłonnych, mózgu czy kościach. Występowanie określonych dolegliwości jest również zależne od lokalizacji guza. Guz zlokalizowany w górnej części płuca może być odpowiedzialny za ból barku promieniujący nawet do palców ręki po tej samej stronie. Natomiast jeżeli nowotwór znajduje się w części centralnej, to charakterystyczny jest tzw. zespół żyły głównej górnej, powodujący obrzęk głowy i szyi, a niekiedy kończyn górnych. Rozsiew nowotworu do węzłów chłonnych nadobojczykowych będzie skutkował ich powiększeniem. Za zaburzenia neurologiczne (bóle głowy, nudności, wymioty, drgawki, niedowłady, zawroty głowy) odpowiadają przerzuty do mózgu, a patologiczne złamania i bóle kostne są spowodowane przerzutami do kości. Ponadto nowotwór może być również rozsiany w wątrobie i skutkować pojawieniem się żółtaczki, oraz w nadnerczach, zaburzając wydzielanie hormonów. U chorych mogą także występować stany gorączkowe, niedokrwistość oraz utrata masy ciała. Wystąpienie powyższych objawów może świadczyć, że nowotwór jest już w bardzo zaawansowanym stadium. Dlatego apeluję, aby nie czekać z diagnostyką.
Szczególnie narażone na zachorowanie są osoby po 55. roku życia, które od 20 lat palą co najmniej paczkę papierosów dziennie, albo rzuciły palenie w ciągu ostatnich 15 lat, oraz posiadające wywiad rodzinny w kierunku nowotworów. Ta grupa ryzyka powinna być w pierwszej kolejności poddawana badaniom diagnostycznym, z których podstawowym jest niskodawkowa tomografia komputerowa. To badanie obrazowe jest podstawą do wykluczenia choroby lub ocenienia jej zasięgu. Polska jako jeden z dwóch krajów w Europie od ponad roku prowadzi program przesiewowy raka płuca. To program ogólnopolski, realizowany przez ośrodki regionalne, do których od października należeć będzie również Szpital im. Świętej Rodziny. Powstał dzięki Europejskiemu Funduszowi Społecznemu i potrwa do końca 2023 roku.
Warto podkreślić, że szybka diagnoza daje szansę na wdrożenie skutecznej terapii i pokonanie choroby. Jednak w Polsce rak płuca wciąż jest wykrywany zbyt późno, w zaawansowanym stadium. Tylko jeden na pięciu pacjentów z niedrobnokomórkowym rakiem płuca (który odpowiada za większość, bo aż 85 proc. zachorowań na ten nowotwór), jest diagnozowanych w momencie, kiedy rokowania są jeszcze optymistyczne.
Obecnie w diagnostyce raka płuca nie wystarczy ustalenie, czy guz nowotworowy jest złośliwy. Do wyboru terapii potrzebne jest określenie jego typu i podtypu, a także obecności ekspresji PD-L1 czy mutacji genetycznych stwierdzanych w komórkach nowotworowych, np. w genie EGFR i BRAF. Taka ścieżka postępowania jest niezbędna, by rozpocząć immunoterapię oraz terapię celowaną u chorych na nieoperacyjnego, miejscowo zaawansowanego niedrobnokomórkowego raka płuca (niestety, jedynie od kilku do kilkunastu procent chorych kwalifikuje się do takiego leczenia). Odsetek 5-letnich przeżyć u chorych stosujących tę metodę leczenia wynosi powyżej 30 proc.
U pacjentów z niedrobnokomórkowym rakiem płuca we wczesnym stadium zaawansowania (I i II stopień) oraz u wybranych chorych w III stopniu leczeniem z wyboru jest doszczętna resekcja guza pierwotnego i regionalnych węzłów chłonnych w połączeniu z pooperacyjną chemioterapią. Takie leczenie jest możliwe zaledwie u 20-30 proc. pacjentów. Wśród pacjentów operowanych, 5-letnie przeżycie, które w onkologii jest kryterium wyleczenia, uzyskuje się u 35 proc. chorych.
W IV stopniu zaawansowania raka prowadzi się leczenie systemowe, którego celem jest wydłużenie życia chorego. W poszczególnych stadiach zaawansowania raka płuca możliwe jest stosowanie metod skojarzonych, np. immunochemioterapii lub radiochemioterapii. Na efekty terapii niebagatelny wpływ ma dostępność nowoczesnych leków, ale też poprawa dostępu do diagnostyki molekularnej.
W ostatnich 20 latach leczenie raka płuca uległo znaczącym zmianom. Nie spowodowało to jednak istotnej poprawy wyników – wyleczenie uzyskuje się jedynie u 15 proc. chorych. Ważną informacją dla pacjentów jest fakt, że rozwój nauki, w tym zwłaszcza badania molekularne i genetyczne raka płuca, ujawniły, że jest on wysoce zróżnicowaną chorobą i że należy mówić o wielu, a nie o jednym schorzeniu. Obecnie dostępne są nowe metody systemowego leczenia nowotworów złośliwych płuca z wykorzystaniem leków celowanych (molekularnych) oraz immunoterapii. Ten fakt stosunkowo niedawno radykalnie zmienił perspektywy dla części pacjentów, z obecną mutacją w genie kodującym EGFR, otwierając przed nimi szansę na dobór leczenia spersonalizowanego, dostosowanego do cech choroby, a tym samym dał szansę na znacznie dłuższe i dobrej jakości życie z chorobą. Postęp w terapii onkologicznej dokonuje się każdego roku. Innowacyjne leki zmieniają oblicze tej choroby.
Niestety, efekty leczenia raka płuca są nadal niezadowalające i najważniejsze znaczenie w zmniejszeniu śmiertelności z jego powodu ma zwalczenie nałogu palenia tytoniu i innych zagrożeń środowiskowych. Dym tytoniowy to najczęstsza przyczyna wywołująca nowotwór płuc. Warto podkreślić, że również papierosy elektroniczne nie są zalecane w kontekście profilaktyki.
Rak płuca jest nowotworem źle rokującym. Wynika to głównie z powodu wykrycia choroby w zaawansowanym stadium i dużej złośliwości samego nowotworu. Dlatego istotną rolę we wcześniejszym wykrywaniu tego nowotworu odgrywają zarówno obrazowe, jak i molekularne badania przesiewowe w grupach zwiększonego ryzyka zachorowania na raka płuca. Celem badań przesiewowych jest wykrycie nieprawidłowych stanów poprzedzających nowotwór lub chorobę w bezobjawowej fazie, co pozwala podjąć środki zapobiegawcze lub zastosować skuteczne leczenie. Specyfika badań przesiewowych polega na badaniu osób zdrowych bez objawów choroby z tak zwanych grup ryzyka i podejmowaniu bardziej szczegółowej diagnostyki jedynie w przypadku „pozytywnego” wyniku przesiewowego testu.
—
Nowe Techniki Medyczne Szpital Specjalistyczny im. Świętej Rodziny – Realizator programu badań Ministerstwa Zdrowia w kierunku wykrywania raka płuca w latach 2022-2023.
Na badanie wykrywające raka płuca z wykorzystaniem niskodawkowej tomografii komputerowej w ramach Programu mogą zgłaszać się osoby:
- W przedziale wiekowym 55 – 74 lat z konsumpcją tytoniu większą lub równą 20 paczkolat (paczkolata oblicza się przez pomnożenie liczby wypalanych paczek papierosów na dobę przez lata nałogu), okresem abstynencji tytoniowej nie dłuższym niż 15 lat.
- Osoby w przedziale wiekowym 50 – 74 lat z konsumpcją tytoniu większą lub równą 20 paczkolat, okresem abstynencji tytoniowej nie dłuższym niż 15 lat, u których stwierdza się jeden z dodatkowych czynników ryzyka:
- ekspozycja na radon;
- ekspozycja zawodowa (czyli narażenie pracownika na kontakt z materiałem zakaźnym w związku z wykonywaną pracą) na krzemionkę, beryl, nikiel, chrom, kadm, azbest, związki arsenu, spaliny silników diesla, dym ze spalania węgla kamiennego, sadza;
- indywidualna historia zachorowania na raka: przebyty rak płuca (lung cancer survivor), w wywiadzie chłoniak, rak głowy i szyi lub raki zależne od palenia tytoniu, np. rak pęcherza moczowego;
- rak płuca w wywiadzie u krewnych pierwszego stopnia;
- historia chorób płuc: przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) lub włóknienie płuc (IPF).
NTM Szpital Specjalistyczny im. Świętej Rodziny sp. z o.o.
Informacja / rejestracja: 17 86 66 700
Rudna Mała 600, 36-060 Głogów Młp.
www.klinika-rzeszow.pl
