Jak dbać o zdrowie psychiczne

„Zdrowia i jeszcze raz zdrowia!” – to chyba najbardziej powszechne i uniwersalne życzenia, jakie składamy sobie przy różnych okazjach. I nie ma w tym nic dziwnego, bo jak głosi potoczne porzekadło: „Zdrowia nigdy za wiele”. Idąc dalej tą myślą, zdrowie przyda się każdemu, bo to ono staje się podstawą do realizowania innych pragnień i życzeń.

Myśląc o zdrowiu najczęściej mamy na myśli jednak jego fizyczny wymiar, bo dla bardzo wielu z nas zdrowie to po prostu brak choroby. Brak bólu, dolegliwości czy jakiegoś ciężkiego schorzenia, jest tym, co postrzegamy jako zdrowie. I nie ma w tym nic dziwnego, bo ten cielesny aspekt zdrowia był dla ludzi zawsze najbardziej widoczny i dostępny. Ale co ze zdrowiem, które trochę trudniej uchwycić i jest nieco mniej konkretne i zauważalne? Ze zdrowiem, które powinno być dla nas nie mniej ważne, a jednak jest dużo częściej zaniedbywane? Oczywiście mam tu na myśli, dla niektórych ciągle obco brzmiące – zdrowie psychiczne.

Wielu z nas słysząc przymiotnik „psychiczne” lekko się jeży, mając już na myśli „choroby psychiczne”. Już w głowie szykuje sobie odpowiedź, z którą często spotykają się psychologowie czy psychoedukatorzy – „Ale ja jestem normalny”. Tak jak pytając o zdrowie fizyczne nie zarzucamy nikomu choroby, tak też pytając o ten psychiczny aspekt nie sugerujemy nikomu zaburzeń psychicznych.

Czym jest zdrowie psychiczne?

Z jednej strony to owszem brak objawów zaburzeń psychicznych, ale to tylko pewna część. W większej mierze kładzie się tutaj nacisk na zdolność człowieka do „samoregulowania się” w  trudnych sytuacjach – na przykład umiejętność radzenia sobie ze stresem, zdolność do korzystania ze wsparcia czy dzielenia się, możliwość do wychodzenia z tzw. „dołków”, a także umiejętność odpoczywania, wyrażania uczuć czy dostrzegania potrzeb swoich i innych.

Jest to kategoria bardzo pojemna, dlatego nie sposób opisać tu wszystko. To, co najważniejsze można zawrzeć w zdaniu, że zdrowie psychiczne jest pewną zdolnością człowieka do „wracania na właściwe tory” w chwilach trudnych, korzystając przy tym z własnej siły, która buduje się w oparciu o zasoby, które mamy (rodzina, pasje, praca, sukcesy etc.) oraz uwzględniając potrzebę odpoczynku i zadbania o siebie. Podobnie jak zdrowie fizyczne jest ono niezbędnym elementem do rozwoju.

Jak zadbać o zdrowie psychiczne?

Sposobów jest pewnie tak wiele, jak ludzi, ale wydaje się, że można wyodrębnić kilka cech wspólnych:

– relacje z innymi – ogromny wpływ na nasze zdrowie psychiczne mają inni ludzie. To od nich dostajemy wsparcie, uczucia, ale to także oni mają wpływ na nasze poczucie własnej wartości oraz poczucie sensu w życiu. Posiadanie rodziny czy grona przyjaciół – osób zaufanych, przy których czujemy się bezpiecznie wydaje się być największym zasobem, który możemy w życiu zgromadzić.

– czas dla siebie – inaczej nazywany też czasem na przyjemności i odpoczynek. Warto pamiętać, że w życiu najzdrowsza jest równowaga między obowiązkami a odpoczynkiem. Wszyscy potrzebujemy czasu dla siebie, w którym nic nie musimy, a za to wiele możemy. Jest to np. dobry czas na pasje, dzięki którym wzmacniamy pewność siebie i odczuwamy satysfakcję, której nie raz brakuje nam w codziennej rutynie.

– sen – jego rola w naszym zdrowiu jest nie do przecenienia, ma ogromny wpływ na sferę psychiczną, ale i fizyczną. Warto poznać swój rytm dobowy (czyli po ilu godzinach snu i w jakich godzinach ten sen daje mi najwięcej satysfakcji) i umiejętnie się do niego dostosować.

Można by tu wymienić jeszcze inne czynniki np. posiadanie systemu wartości, unikanie środków psychoaktywnych czy zaufana osoba, której możemy ujawniać wszystkie swoje emocje. Niezmiennie najważniejsze wydaje się, nie to czy zastosujemy się do porad ekspertów oraz czy będziemy przestrzegać wszystkich zaleceń, ale to, że trzeba sobie zadać dwa pytania: Co jest dla mnie dobre? oraz: Co sprawia mi przyjemność i daje satysfakcję? Kiedy już poznamy odpowiedzi, wystarczy po prostu robić to częściej.

Marta Kogut, psycholog, absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.